Πώς η απώλεια παγώνει την εικόνα και σφραγίζει την αθανασία – Mε αφορμή τον Σένα και όσους έφυγαν στην κορυφή.
Οι θάνατοι που σταμάτησαν τον χρόνοΜύθος, μνήμη και η ανάγκη για ήρωεςΚάθε Πρωτομαγιά, ο κόσμος της Formula 1 σταματά. Για να θυμηθεί. Για να σιωπήσει. Για να κοιτάξει ξανά το cockpit της Williams FW16 και να αναρωτηθεί πώς γίνεται ο θάνατος ενός ανθρώπου να παραμένει τόσο ζωντανός 31 χρόνια μετά.
Ο Άιρτον Σένα δεν ήταν απλώς ένας σπουδαίος οδηγός. Ήταν ένας αθλητής που μετουσίωσε το ταλέντο σε δόγμα. Που κουβαλούσε πάνω του την αίσθηση του σκοπού, την ιδέα του «ανώτερου νοήματος» μέσα από την ταχύτητα. Και που, τελικά, έγινε θρύλος τη στιγμή ακριβώς που έσβησε.
Αυτό δεν μειώνει τίποτα από όσα πέτυχε όσο ζούσε. Αλλά γεννά ένα ερώτημα που αξίζει να τεθεί: Θα ήταν ο Σένα ο ίδιος μύθος αν είχε αποσυρθεί στα 38 του και ζούσε σήμερα ήσυχα στο Σάο Πάουλο; Ή μήπως, όπως συμβαίνει συχνά, η τραγωδία είναι εκείνη που «παγώνει» την εικόνα και την εξιδανικεύει για πάντα;
Οι θάνατοι που σταμάτησαν τον χρόνοΟ Σένα δεν είναι η μοναδική περίπτωση όπου ένας τραγικός χαμός καθόρισε το πώς θυμόμαστε κάποιον. Στην ιστορία του αθλητισμού -και όχι μόνο- υπάρχουν κι άλλες μορφές που μετατράπηκαν σε μύθους όχι μόνο για το ποιοι ήταν, αλλά και για το πώς και πότε χάθηκαν.
Ο Τζιμ Κλαρκ είναι ίσως η πιο καθαρή ενσάρκωση αυτού του φαινομένου. Θεωρείται -δικαίως- από πολλούς ο μεγαλύτερος οδηγός που πάτησε ποτέ πίστα. Σκοτώθηκε το 1968, σε έναν ασήμαντο αγώνα F2, στο απόγειο της καριέρας του, με ήδη δύο τίτλους και τεράστια αποδοχή. Δεν είχαμε χρόνο να τον δούμε να φθείρεται, να χάνει, να αποσύρεται. Έμεινε για πάντα στην κορυφή, ανέγγιχτος από τον χρόνο. Ίσως να ήταν ο κορυφαίος και χωρίς τον θάνατό του, αλλά τώρα είναι κάτι παραπάνω: είναι η ιδέα του τέλειου οδηγού που έφυγε νωρίς.
Ο Ζιλ Βιλνέβ δεν κατέκτησε ποτέ παγκόσμιο τίτλο. Δεν πρόλαβε. Πέθανε στα 32 του, πάνω στην κορύφωση της έντασης που κουβαλούσε στην οδήγησή του. Η Ferrari τον θεωρεί θρύλο. Οι φίλοι της F1 τον μνημονεύουν με δέος. Αλλά αναρωτιέται κανείς: αν ζούσε, θα τον θυμόμασταν ως «μάγο» ή απλώς ως έναν θεαματικό αλλά ασταθή πιλότο;
Ο Μάρκο Σιμοντσέλι είχε όλα τα χαρακτηριστικά του αγαπημένου ήρωα: ταλέντο, θράσος, χαμόγελο. Δεν πρόλαβε να δικαιώσει την υπόσχεση του ταλέντου του. Και όμως, όσοι τον αγαπούν και είναι (είμαστε) πολλοί- δεν αγαπούν μόνο τις επιδόσεις του. Αγαπούν και την ιστορία του, που κόπηκε απότομα στο πιο «φωτεινό» σημείο της.
Το ίδιο ισχύει με πρόσωπα που ανήκουν στον ευρύτερο χώρο του μύθου: ο Κόμπι Μπράιαντ, για παράδειγμα, ήταν ήδη από τους σημαντικότερους μπασκετμπολίστες της εποχής του. Αλλά η απώλειά του, ξαφνική, βίαιη, με την κόρη του δίπλα του, τον τοποθέτησε πέρα από το παρκέ. Στην περιοχή του συμβόλου.
Κάθε μία από αυτές τις ιστορίες μας φέρνει στο ίδιο σημείο: Η τραγωδία ποτέ από μόνη της δεν κάνει κάποιον σημαντικό. Αλλά, πολλές φορές, τον σταματά τη στιγμή ακριβώς που η εικόνα του είναι καθαρή, δυνατή, και απροκάλυπτα ανθρώπινη.
Μύθος, μνήμη και η ανάγκη για ήρωεςΔεν λέμε ότι ο Σένα έγινε θρύλος επειδή σκοτώθηκε. Λέμε όμως ότι έγινε αυτός ο θρύλος επειδή σκοτώθηκε όπως και όταν σκοτώθηκε. Στην κορυφή. Στο φως. Ζωντανός στη συνείδηση εκατομμυρίων.
Η εικόνα του δεν πρόλαβε να ξεθωριάσει, να φθαρεί, να κατέβει από το βάθρο που του έδωσε η ίδια του η ζωή. Ο θάνατός του τού έδωσε την αιωνιότητα που, ίσως, η πορεία του μόνος του να μην του εξασφάλιζε.
Αυτό δεν τον μειώνει. Αντίθετα, τον αποκαθιστά στην ανθρώπινη διάστασή του. Γιατί, τελικά, ο μύθος δεν είναι το άθροισμα των στατιστικών. Είναι το ίχνος που αφήνει κάποιος στις καρδιές των άλλων. Και όσο πιο ξαφνικά παγώνει αυτή η εικόνα, τόσο πιο βαθιά χαράσσεται.
Η ανάγκη μας να μετατρέπουμε τα τραγικά σε συμβολικά είναι καθαρά ανθρώπινη. Θέλουμε να βγάλουμε νόημα από το αδιανόητο. Θέλουμε να νιώθουμε ότι το τέλος δεν ακυρώνει τη διαδρομή, αλλά την εξυψώνει. Γι’ αυτό και όσοι «φεύγουν» έτσι, μένουν για πάντα νέοι, ανίκητοι, φωτεινοί.
Ο Σένα ήταν μεγάλος και πριν από την Ίμολα. Αλλά μετά την Ίμολα, έγινε κάτι άλλο. Και καμία στατιστική, κανένα «αν», καμία υποθετική καριέρα μετά τα 35 δεν μπορεί να αλλάξει αυτό το γεγονός.
Δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε άδικο. Είναι ανθρώπινο. Και ίσως αυτό να είναι το πιο βαθύ κομμάτι του μύθου του: ότι μέσα από μια τραγωδία, έγινε σημείο αναφοράς για το τι σημαίνει να αγωνίζεσαι με όλο σου το είναι – και να φεύγεις μέσα σ’ αυτό.
